Cuộc chiến thành Troy: Huyền thoại hay lịch sử?

• Daisy Dunn
• BBC Culture

25 tháng 1 2020Nguồn hình ảnh, Getty Images

Khi tiến hành tập hợp một cuốn sách mới, Of Gods and Men, gồm những câu chuyện thời cổ đại được các nhà văn vĩ đại dịch sang tiếng Anh, tôi ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng câu chuyện về cuộc chiến thành Troy đã rất được ưu ái khi truyền tụng qua nhiều thời kỳ.

Các dịch giả, từ John Dryden, Alexander Pope đến Louis MacNeice, đầy xúc động chuyển ngữ những phiên bản khác nhau của câu truyện thần thoại cổ xưa tầm cỡ này .Một nguyên do khiến Cuộc chiến thành Troy được tấu lên như một dàn hợp âm đủ cung bậc là bởi ngoài việc tự thân câu truyện đã quá hay thì còn một điểm đặc biệt quan trọng nữa, là từ lâu nay nó vốn đã bị hoài nghi là chuyện hư cấu chứ không phải một sự kiện có thực .Nguồn hình ảnh, Quỹ Quản lý Bảo tàng Anh QuốcChụp lại hình ảnh ,Trên một chiếc bình cổ hai quai của người Athen làm từ năm 530 trước Công nguyên có hình vẽ miêu tả cảnh chàng Achilles giết nữ hoàng Penthesilea của vùng AmazonThực sự thì so với hầu hết người Hy Lạp cổ đại, Cuộc chiến thành Troy không chỉ là một lịch sử một thời. Đó là một cột mốc ghi lại thời đại trong quá khứ xa xăm của họ .Như những nguồn tài liệu lịch sử vẻ vang – của sử gia Herodotus và nhà thiên văn học, toán học kiêm địa lý học Eratosthenes trong thời Hy Lạp cổ đại – cho thấy, trận chiến này nhìn chung được coi là có thật .Theo trường ca Iliad của thi hào Homer, cuộc xung đột giữa người Hy Lạp của Agamemnon, Vua xứ Mycenae – với người thành Troy của Vua Priam, nổ ra vào Thời Đồ Đồng Muộn và lê dài trong 10 năm .Câu chuyện mở màn khi chàng Paris, người con trai rủi ro xấu của Vua Priam, nói rằng Aphrodite là nữ thần xinh đẹp nhất, và đổi lại chàng được nữ thần ban tặng người em dâu Helen tuyệt đẹp của Agamemnon .Quyết giành lại nàng Helen và trừng phạt người dân thành Troy, Agamemnon cùng em trai thống lĩnh đội quân hùng mạnh tiến đánh thành Troy .Cuối cùng, Agamemnon thắng lợi và buộc người dân thành Troy phải quỳ gối .Nguồn hình ảnh, Quỹ Quản lý Bảo tàng Anh QuốcChụp lại hình ảnh ,Tác phẩm ‘ Nàng Helen thành Troy ‘ được danh họa Edward Burne-Jones vẽ năm 1882, đã mê hoặc những nghệ sĩ qua hàng thế kỷTrong thời cổ đại, ngay cả những nhà sử học đáng kính cũng một lòng tin rằng đại chiến này thực sự đã xảy ra .Trong nửa sau của Thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, sử gia Herodotus, người được ca tụng là ‘ Cha đẻ của Lịch sử ‘, cho rằng Cuộc chiến thành Troy xảy ra vào khoảng chừng gần 800 năm trước thời đại của ông .Eratosthenes, nhà toán học Hy Lạp cổ đại thì đơn cử hơn khi cho rằng đại chiến xảy ra vào năm 1184 – 1183 trước Công nguyên .Tuy nhiên, những học giả thời tân tiến thì tỏ ra thiếu tín nhiệm. Có thực sự là Cuộc chiến thành Troy từng xảy ra hay không ?Câu hỏi này là điểm trung tâm của triển lãm có tên ” Thành Troy : Huyền thoại và Hiện thực ” – một triển lãm lớn tại Bảo tàng Anh Quốc ở London .Những bình hoa Hy Lạp, những bức bích họa La Mã và những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật đương đại miêu tả những câu truyện lấy cảm hứng từ thành Troy được tọa lạc cùng với những vật phẩm khảo cổ có niên đại từ Thời Đồ Đồng Muộn. Điều điển hình nổi bật nhất từ triển lãm là mọi người đã rất hào hứng trong việc khám phá lịch sử vẻ vang về câu truyện Cuộc chiến thành Troy .Nguồn hình ảnh, Museum für Vor-und FrühgeschichteChụp lại hình ảnh ,Chiếc bình có niên đại  Thời Đồ Đồng mang từ thành Troy là một trong những hiện vật tọa lạc tại triển lãm Thành Troy ở Bảo tàng Anh QuốcNgười La Mã đã đi xa đến mức bộc lộ mình là hậu duệ của người thành Troy còn sống sót .Trong sử thi Aeneid, tác giả Virgil đã diễn đạt cách người anh hùng Aeneas thoát khỏi tòa thành đang cháy với nhóm tùy tùng sau khi người Hy Lạp vào thành bằng con ngựa gỗ .John Dryden, người đoạt giải khôi nguyên thi ca tiên phong của Anh Quốc, đã dịch rất hay đoạn thơ tả việc đóng ra con ngựa : ” Người Hy Lạp chán chường đại chiến tẻ nhạt, / Và nữ thần Minerva giúp sức, phía sau tấm màn rộng, / Chiến mã cao muôn trượng sừng sững hiện ra. ” Chàng Aeneas thành Troy cùng nhóm tuỳ tùng đã rời đi, tìm đến miền đất mới ở Ý .

Thực tế nghiệt ngã

Không có gì ngạc nhiên khi mọi người đều bị thuyết phục về tính xác thực của Cuộc chiến thành Troy.

Những trong thực tiễn nghiệt ngã của trận chiến được diễn đạt vô cùng rành mạnh trong trường ca Iliad, đến nỗi thật khó mà tin rằng chúng được viết ra mà không hề dựa vào quan sát thực tiễn .Như chi tiết cụ thể một chiến binh ngã xuống nước chết, bị ” bọn lươn, cá xúm xít quanh thân, rỉa màng mỡ bám quanh thận. “Achilles đâm giáo giết Hector ” ngay cuống họng, đúng nơi tử huyệt lấy mạng người nhanh nhất “, như bản dịch của Martin Hammond .Thành Troy cũng vậy, được miêu tả vô cùng sôi động, đến nỗi người đọc hoàn toàn có thể thuận tiện tưởng tượng ra hình ảnh những bức tường trang trọng hiện ra ngay trước mắt .Nguồn hình ảnh, National Museet DenmarkChụp lại hình ảnh ,Chiếc cốc bạc của người La Mã từ Thế kỷ 1 sau Công nguyên có hình AchillesTrên trong thực tiễn, chính vì khát vọng mày mò lại thành Troy của Homer mà người kinh doanh giàu có người Phổ, Heinrich Schliemann, cuối Thế kỷ 19 đã đi đến nơi lúc bấy giờ là vương quốc Thổ Nhĩ Kỳ .Được nghe kể về một vị trí hoàn toàn có thể là nơi thành Troy tọa lạc, tại Hisarlik trên bờ biển phía tây của Thổ Nhĩ Kỳ thời nay, Schliemann khởi đầu triển khai đào xới và phát hiện ra một lượng lớn kho tàng cổ, trong đó có nhiều hiện vật nay đang được tọa lạc tại Bảo tàng Anh quốc .Ban đầu ông cho rằng nhiều hiện vật có niên đại Thời Đồ Đồng Muộn – chính là thời kỳ mà thi hào Homer xác lập xảy ra Cuộc chiến thành Troy – nhưng chúng thực sự đã sống sót trước đó hàng thế kỷ .Tuy nhiên, ông đã khai thác đúng vị trí. Hầu hết những nhà sử học lúc bấy giờ đồng ý chấp thuận rằng thành cổ Troy đã được tìm thấy tại Hisarlik. Thành Troy là có thật .Bằng chứng về việc tòa thành bị đốt cháy và việc phát hiện ra một số lượng nhỏ đầu mũi tên trong tầng khảo cổ khai thác của Hisarlik tương ứng với thời kỳ Cuộc chiến thành Troy của Homer, thậm chí còn hoàn toàn có thể coi là những dấu vết của trận chiến .Ngoài ra còn có những dòng chữ được khắc trên đá bởi người Hittites, một tộc người cổ đại sống ở miền trung Thổ Nhĩ Kỳ, miêu tả một cuộc xung đột ở thành Troy, mà họ gọi là ‘ Wilusa ” .Không có chứng cứ tương quan trực tiếp về Cuộc chiến thành Troy, tuy nhiên so với những người tin rằng có một đại chiến đã nổ ra thì những manh mối này được coi là có tương quan .Nguồn hình ảnh, Chatsworth Settlement TrusteesChụp lại hình ảnh ,Tác phẩm ” Achilles bị thương ” do nhà điêu khắc Filippo Albacini thực thi năm 1825Một Cuộc chiến thành Troy lịch sử vẻ vang có vẻ như khác trọn vẹn so với đại chiến miêu tả trong những bản trường ca lừng lẫy của Homer .Thật khó để tưởng tượng một đại chiến diễn ra với quy mô hoành tráng như thi hào đã miêu tả, lê dài tới tận 10 năm, trong khi theo sự thực được những nhà khảo cổ học phát hiện thì tòa thành khá nhỏ gọn .Tuy nhiên, những ứng xử của những chiến binh trong đại chiến của Homer lại dường đều vô cùng sôi động và chân thực .Homer đã vô cùng tài tình nâng cuộc xung đột chung chung thành thứ cực kỳ thâm thúy, làm điển hình nổi bật thực tiễn nghiệt ngã của cuộc chiến tranh .Không hề có vị thần nào tác động ảnh hưởng đến những cuộc giao tranh nơi sa trường trong Thời Đồ Đồng, nhưng những con người choáng ngợp trong cuộc xung đột đẫm máu rất hoàn toàn có thể đã tưởng tượng ra những vị thần đó. Homer đã chớp lấy những diễn biến vượt thời hạn ngay cả trong những khoảnh khắc bay bổng nhất trong bản thiên hùng ca .Nguồn hình ảnh, Quỹ Quản lý Bảo tàng Anh quốcChụp lại hình ảnh ,Trong hành trình dài dài trở lại nhà sau đại chiến thành Troy, Odysseus thoát được khỏi sự điệu đàng của những nàng tiên cá, như được miêu tả trên chiếc bình gốm Athen này, có niên đại khoảng chừng năm 480 – 470 trước Công nguyênNgười Hy Lạp tìm thấy trong di sản của Cuộc chiến thành Troy lời lý giải cho quốc tế đẫm máu và yếm thế nơi họ sống .Achilles và Odysseus đã có một thời đại hào hùng. Thời đại đó đã kết thúc, để lại đằng sau chỉ có sự khát máu nhưng không hề có chủ nghĩa anh hùng hay vẻ dũng mãnh nào của Cuộc chiến thành Troy cả .Ngay cả những gì còn sót lại ngay sau cũng mang đầy tính đấm đá bạo lực .

Trong một vở kịch lấy cảm hứng từ sử thi của Homer và được dịch bởi nhà thơ Louis MacNeice, nhà soạn bi kịch cổ điển người Hy Lạp Aeschylus mô tả rằng sau chiến tranh, Clytemnestra đã giết chồng mình, vua Agamemnon, “người dù là dẫn đầu cả một đàn cừu, nhưng lại bất cẩn nhất trong cả lũ cừu mà hy sinh đi con gái ruột của mình”, nàng Iphigenia, chỉ để làm vừa lòng vị nữ thần nhằm giúp nhà vua được thuận buồm xuôi gió tới thành Troy.

Bất kể chuyện này có liên hệ với thực tiễn như thế nào, thì lịch sử một thời Cuộc chiến thành Troy cũng có ảnh hưởng tác động vĩnh viễn so với người Hy Lạp và tất cả chúng ta .Cho dù được lấy cảm hứng từ một đại chiến đã diễn ra từ lâu, hay đó chỉ đơn thuần là một tác phẩm kiệt xuất thì nó cũng để lại dấu ấn trên quốc tế này, và sẽ liên tục đóng vai trò quan trọng vô cùng to lớn trong lịch sử vẻ vang .Bài tiếng Anh đã đăng trên trang Đài truyền hình BBC Culture .

Source: https://www.lesabeilles.biz
Category: Du lịch